در این مطلب میخوانید:
هپاتیت A یا هپاتیت آ
عامل هپاتیت A یا هپاتیت نوع آ ( Hepatitis A ) ویروس HAV است که بوسیله مدفوع از بدن شخص آلوده دفع میشود و باعث آلودگی آب آشامیدنی و غذا میشود. راه انتقال این بیماری از طریق آب و غذاهای نپخته یا خوب نپخته شده یا غذاهایی که بوسیله اشخاص مبتلا طبخ میشوند، میباشد. HAV به ندرت از طریق خون به اشخاص دیگر منتقل میشود. هپاتیت A به شکل حاد دیده میشود ولی کمتر آلودگی مزمن بوجود میآورد. یکبار ابتلا به این بیماری در شخص مصونیت دائمی بوجود میآورد.
هپاتیت آ یک بیماری ویروسی است که از طریق آب و غذای آلوده منتقل می شود. این بیماری معمولا خود به خود بهبود یافته و عوارض دراز مدت کبدی ندارد.
عامل این بیماری ویروس هپاتیت A میباشد كه در كبد تكثیر یافته و از طریق مدفوع دفع میشود.
علایم بیماری هپاتیت A یا هپاتیت نوع آ
علایم بیماری معمولاً تا ۲ ماه به طول میانجامد.
اگرچه در بعضی موارد بیمار ممکن است تا ۶ ماه این علایم را داشته باشد:
- خستگی (پزشکی)
- زردی پوست و سفیدی چشمها
- تب
- تهوع
- بیاشتهایی
- یرقان و زردی پوست یا چشمها در اثر بیلیروبین
- صفرا از جریان خون جدا شده و به ادرار میپیوندد و رنگ آن را تیره میکند
- اسهال
- درد مفاصل
- تیره شدن رنگ ادرار و بیرنگ شدن مدفوع
افراد مبتلا به هپاتیت همیشه تمامی علایم بیماری را نشان نمیدهند. برای مثال کودکان هیچ نشانهای از آلودگی ندارند. در حالی که در نوجوانان و بزرگسالان علایم بیماری دیده میشود.
هپاتیت A باعث افزایش میزان آنزیمهای کبدی میشود، فعالیت دستگاه ایمنی بدن افزایش مییابد. علایم بیماری ۴ – ۲ هفته بعد از شروع آلودگی بروز میکند. این علایم گاهی از یک هفته تا یک ماه بعد نیز خود را نشان میدهند. ۱۵ درصد مردان ۹ – ۶ هفته بعد از آلودگی علایم را نشان میدهند و حدود یک درصد افراد علایم بیماری را خیلی شدید و سریع نشان میدهند و به ندرت این بیماری باعث از کار افتادن کبد و مرگ میشود.
راه های انتقال هپاتیت A یا هپاتیت نوع آ
معمولاً از طریق خوردن آب و غذایی كه قبلاً با مدفوع بیمار آلوده شدهاند، منتقل میشود. در اكثر نقاط دنیا این بیماری از طریق نوشیدن آب آلوده منتقل میشود (به دلیل نقص در سیستم آب و فاضلاب) اما از طریق خوردن میوه و سبزیجات خام (كه با آب آلوده آبیاری شده و شسته نشده باشند) و یا غذاهایی كه كاملاً پخته نشده باشند نیز منتقل میشود.
در صورتی كه آشپز و دیگر تهیهكنندگان غذا، به هپاتیت A مبتلا باشند و پس از اجابت مزاج بدون شستن دستهای خود به تهیه غذا مبادرت ورزند، كسانی كه از آن غذا استفاده كنند، امكان ابتلا به هپاتیت A را دارند.
همچنین نشستن دستها پس از تعویض پوشک بچه و خوردن میوه و سبزیجات نشسته كه با فاضلاب آبیاری شدهاند همگی شانس ابتلا به هپاتیت A را افزایش میدهند. در مهدكودكها امكان بروز ناگهانی بیماری زیاد است چرا كه ممكن است كودكان به مدفوع خود دست زده و سپس اشیا و اسباببازیهایی كه اطفال دیگر از آنها استفاده میكنند را لمس نمایند. ویروس هپاتیت A به ندرت از طریق خون منتقل میشود و انتقال این ویروس از طریق عرق و ادرار صورت نمیگیرد. برخی از افراد فكر میكنند ابتلا به هپاتیت A شانس ابتلا به ایدز را بالا میبرد. در حالی كه هیچ گونه ارتباطی به ایدز نداشته و شانس ابتلا به آن را افزایش نمیدهد.
علائم ۵۰-۱۵ روز (۷-۲ هفته) و بطور متوسط ۳۰ روز پس از ورود ویروس به بدن بروز مینمایند. مدفوع و ترشحات بدن ۲ هفته قبل از بروز علائم بالاترین میزان ویروس را دارا میباشند. در این زمان بیشترین امكان انتقال ویروس وجود دارد. اما پس از بروز علائم نیز احتمال انتقال ویروس وجود دارد.
روش های پیشگیری هپاتیت A
واكسن هپاتیت A مؤثرترین راه پیشگیری از هپاتیت A میباشد و اگر هر دو نوبت آن تزریق شود ۱۰۰-۹۴% ایمنی ایجاد خواهد كرد. اثرات جانبی این واکسنها خیلی خفیف است و علایمی شبیه سرماخوردگی و درد در ناحیه واکسن میباشد. میتوان از یک واکسن ترکیبی برای هپاتیت B و A استفاده کرد.(TWIRIX) این واکسن بسیار موثر است بطوری که ۹۹ درصد افراد واکسینه شده دیر به بیماری مبتلا نمیشوند. چون در افراد مبتلا به ایدز دستگاه ایمنی تخریب شده است. بعد از واکسیناسیون دوباره به هپاتیت A مبتلا میشوند. بهتر است موقعی که تعداد CD4 در محدوده طبیعی است، واکسن تزریق شود.
بطور معمول در كشور ما واكسیناسیون علیه هپاتیت A صورت نمیگیرد.
توجه به نكات زیر جهت پیشگیری از هپاتیت A الزامی است :
- در منزل قبل از طبخ غذا و بعد از هر بار اجابت مزاج دستهای خودرابا آب وصابون بشوئید.
- ظرفها را با آب داغ و محلول پاككننده كاملاً تمیز نمائید.
- به كودكان خود بیاموزید كه اسباببازیهای خود (خصوصاً اسباب و وسایل مشترك با كودكان دیگر ) را به دهان نبرند.
- اگر به پاكیزگی آب و غذایی شك دارید از مصرف آن بپرهیزید.
- در مركز نگهداری اطفال (مهدكودكها) كاركنان باید به نكات زیر توجه نمایند :
- استفاده از دستكش پلاستیكی یكبار مصرف هنگام تعویض پوشك كودك
- شستن دستها و تعویض دستكشها قبل از این كه اقدام به تعویض پوشك كودك دیگری نمایند
- تمیز كردن بدن كودك هنگام تعویض پوشك
درمان هپاتیت A
اكثراً هپاتیت A خودبهخود بهبود مییابد و احتیاجی به درمان ندارد.
استراحت در منزل و خوردن غذاهای مناسب و نوشیدن مقدار كافی آب، میتواند به روند بهبودی شما كمك نماید.
ویروس هپاتیت A معمولاً باعث درگیری كبد به مدت طولانی نمیشود و بیش از ۹۹% بیماران بهبود مییابند. درموارد نادری بیماری پیشرونده كبد منجر به نارسایی برقآسای (فولمیننت) كبد میشود كه ممكن است منجر به مرگ شده و یا نیاز به دریافت پیوند كبد باشد.
درمان دارویی هپاتیت A
درمان دارویی برای هپاتیت A وجود ندارد و بهترین راه پیشگیری از هپاتیت A انجام واكسیناسیون میباشد كه بین ۱۰۰-۹۴% ایمنی ایجاد خواهد كرد (در صورتی كه هر ۲ دوز آن تزریق شود). البته واكسن در افرادی كه نقص سیستم ایمنی دارند مانند مبتلایان به ایدز چندان مؤثر نمیباشد.
اگر علیه هپاتیت A ایمن نشدهاید (چه از طریق واكسیناسیون و چه از طریق ابتلای قبلی) و در تماس نزدیك با بیمار مبتلا به هپاتیت A هستید باید یك نوبت ایمونوگلوبولین دریافت نمائید. در صورتی كه در فاصله ۲ هفته پس از تماس ایمونوگلوبولین دریافت شود تا ۸۵% مؤثر خواهد بود.
درمان جراحی هپاتیت A
هپاتیت A یك بیماری ویروسی است و نیازی به درمان جراحی ندارد. عده بسیار كمی از افراد (معمولاً افرادی كه بیماری مزمن كبد دارند و یا افراد با سن بالا) دچار نارسایی كبد در اثر آلودگی با ویروس هپاتیت A میشوند كه در این صورت هپاتیت برقآسا نامیده میشود كه تهدیدكننده حیات بوده و برخی از افراد در این شرایط احتیاج به پیوند كبد خواهند داشت.
مراقبت های خانگی برای بیماری هپاتیت آ
مراقبتهای خانگی در بهبود علائم و جلوگیری از انتشار بیماری به دیگران مؤثر میباشد:
کاهش فعالیتها و متناسب كردن آن با سطح توان خود :
استراحت طولانی در بستر نیز میتواند روند بهبودی شما را به تأخیر اندازد. دائماً در بستر استراحت نكنید. فعالیت خود را با نیاز و توان جسمانی خود تنظیم كنید. از حضور در محل كار یا مدرسه اجتناب كنید مگر این كه سطح كار شما متناسب با وضعیت جسمانی شما باشد. از ورزشهای سنگین بپرهیزید. رفته رفته كه بهبود مییابید به تدریج به كار معمول خود بازگردید چرا كه شروع كردن سریع فعالیتهای قبلی میتواند سبب بیمار شدن مجدد شما شود.
تغذیه مناسب :
علیرغم بیاشتهایی سعی كنید تغذیه كافی و مناسبی داشته باشید و وعدههای غذایی را در تعداد بیشتر و حجم كمتر میل كنید معمولاً حالت تهوع با گذشت روز بدتر میشود. لذا سعی كنید وعده اصلی را در صبح خورده و بقیه وعدهها سبكتر شود. پزشكان معمولاً رژیم پر پروتئین – پركالری را پیشنهاد میكنند. اما اگر مبتلا به حالت تهوع هستید سعی در حفظ تعادل رژیم غذایی (متناسب با تمایل و اشتهای خود) نمائید.
از كم آب شدن بدن خود بپرهیزید :
حفظ میزان آب بدن خصوصاً اگر استفراغ میكنید بسیار مهم است.
اگر بیش از ۲ بار در یك روز استفراغ كردهاید حتماً به پزشك یا اورژانس مراجعه نمائید. مقدار كافی آب بنوشید. در صورت تحمل میتوانید از آب میوه و گوشت نیز استفاده كنید (چرا كه این موادكالری نیز دارند). میتوانید از نوشیدنیهای انرژیزای ورزشی استفاده كنید كه سبب جبران مواد معدنی و الكترولیتهایی كه طی استفراغ از دست دادهاید میشوند. برخی از افراد مبتلا به هپاتیت A دچار استفراغ، تهوع و كم آب شدن بدن میشوند كه در صورت شدید بودن علائم نیاز به بستری در بیمارستان و دریافت مایعات وریدی و دارو جهت كنترل علائم فوق دارند.
اجتناب از الكل و داروها :
هپاتیت متابولیسم الكل و برخی داروها را مختل كرده و سبب تشدید و یا تضعیف اثر آنها در بدن میشود.
همچنین الكل و برخی داروها سبب آسیب كبدی میشوند.
در صورتی كه از هر گونه دارو از جمله داروی گیاهی استفاده میكنید پزشك خود را در جریان قرار دهید.
كنترل خارش بدن:
در صورت داشتن خارش با پزشك خود مشورت نمائید تا دارو های ضد خارش برای شما تجویز شود.
جلوگیری از گسترش و انتقال ویروس:
آگاه كردن افرادی كه با شما زندگی كرده و یا رابطه جنسی دارند از این كه شما مبتلا به هپاتیت A هستیدبسیار مهم است چراکه اگر این افراد در مدت ۲ هفته از تماس با شما ایمونوگلوبولین دریافت كنند در پیشگیری از هپاتیت A و یا كاهش علائم آن مؤثر خواهد بود. دستان خود را بعد از اجابت مزاج و تعویض پوشك و قبل از تهیه غذا با آب و صابون شستشو دهید.
سخن آخر:
هپاتیت آ یک بیماری کبدی است و هپاتیت باعث تورم کبد و توقف کار طبیعی آن می شود.
شما نیاز به یک کبد سالم دارید. کبد کارهای بسیاری برای زنده نگاه داشتن شما انجام می دهد. کبد با عفونتها مبارزه می کند و باعث می شود خونریزی ها متوقف شوند. کبد داروها و سایر سموم را از بدن خارج می کند. در ضمن انرژی را برای زمان مورد نیاز ذخیره می نماید. پس اگر علایم بیماری هپاتیت A را در خود مشاهده میکنید حتما به پزشک مراجعه کنید.
این مطلب را حتما مطالعه کنید : نارسایی کبد چیست + درمان نارسایی کبد در طب سنتی
مجله سلامت جم لایف