پوکی استخوان چیست + درمان گیاهی با طب سنتی

پوکی استخوان

پوکی استخوان یا استئوپروز « Osteoporosis» به بیماری گفته می‌شود که بیشتر در دوران پیری و کهن‌سالی رخ می‌دهد و این بیماری تراکم استخوان را کاهش داده و باعث کاهش استحکام استخوان می‌شود و فرد را در معرض خطر شکستگی قرار می‌دهد. پوکی استخوان معمولاً به‌تدریج پیشرفت می‌کند و هیچ علامتی از خود بروز نمی‌دهد تا وقتی‌که شکستگی به وجود میاید و می‌تواند در هر استخوانی از بدن ایجاد شود ولی معمولاً در ستون مهره، لگن، مچ دست و دنده‌ها بیشتر دیده می‌شود.

تشخیص استئوپروز معمولاً به دنبال یک شکستگی بالینی حاد یا انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان مسجل می‌شود. رادیوگرافی‌ها می‌توانند شکستگی فشاری مهره‌ها را نشان دهند، ولی شواهد پرتونگاری کاهش توده استخوانی تا هنگامی‌که ۳۰٪ از توده استخوان تحلیل نرفته، ایجاد نمی‌شود.

علت ابتلا به بیماری پوکی استخوان

این بیماری در دوران یائسگی زنان بسیار شایع است زیرا در این دوران استروژن بسیار در بدن زنان کم می‌شود. همچنین کمبود مواد معدنی مانند کلسیم، پروتئین و ویتامین دی و استعمال دخانیات مانند سیگار باعث پوکی استخوان می‌شود.

پوکی استخوان در بعضی افراد بیش از دیگران دیده می‌شود. تراکم و قدرت استخوان تحت تأثیر متغیرهای ژنتیکی و محیطی است. به‌طورمعمول تراکم استخوان مردان بیش از زنان است پس زنان بیش از مردان دچار پوکی استخوان می‌شوند و این بیماری در افراد لاغر و در کسانی که در فامیل نزدیک خود سابقه پوکی استخوان‌دارند بیشتر دیده می‌شود.

مهم‌ترین عوامل بروز پوکی استخوان

1. پیری و کهن‌سالی:

استخوان یک بافت زنده است و در درون آن سلول‌های مختلفی فعالیت می‌کنند. دسته‌ای از این سلول‌ها بنام استئوبلاست Osteoblast مرتباً در حال استخوان‌سازی هستند و دسته‌ای دیگر بنام استئوکلاست Osteoclast وظیفه جذب استخوان رادارند. پس استخوان‌های بدن ما دائماٌ در حال جذب شدن و جایگزین شدن با مواد نو است.

در سنین جوانی استخوان بیشتر ساخته می‌شود تا جذب شود ولی حدوداً بعد از ۳۵ سالگی به ازای موادی که از استخوان برداشته می‌شوند مواد کمتری جایگزین می‌شوند و این فرایند موجب می‌شود که به‌تدریج مقدار ماده تشکیل‌دهنده استخوان و درنتیجه تراکم و استحکام آن کاهش یابد. بعد از سنین جوانی و با افزایش سن، کل توده استخوانی بدن کاهش‌یافته و خطر شکستگی افزایش میابد. در سنین یائسگی شدت پیشرفت روند از دست دادن تراکم استخوان، به ناگهان زیاد می‌شود به‌طوری‌که خانم‌ها در ده سال اول یائسگی ممکن است نیمی از تراکم استخوان‌های بدنشان را از دست بدهند.

2. تغذیه:

کاهش دریافت کلسیم و ویتامین دی از طریق مواد غذایی، موجب پوکی استخوان می‌شود.

3. ژنتیک:

در کسانی که سابقه خانوادگی شکستگی دارند، افراد لاغراندام و افراد باپوست خیلی روشن احتمال استئوپروز یا پوکی استخوان بیشتر است. نژاد آفریقایی استخوان‌های سفت‌تری تا نژاد سفید دارند.

4. دارو:

مصرف داروهای حاوی کورتیکوستروئید و مصرف هپارین و فنی توئین می‌تواند موجب پوکی استخوان شوند. در کسانی که به علت ابتلا به سرطان تحت شیمی‌درمانی هستند پوکی استخوان بیشتر دیده می‌شود.

5. عادات:

کسانی که کار پشت‌میزنشینی دارند و ورزش و فعالیت بدنی کمی دارند و کسانی که عادت به مصرف سیگار یا الکل دارند بیشتر مبتلابه پوکی استخوان و استئوپروز می‌شوند.

6. بیماری:

در بیماری‌های زیر احتمال استئوپروز بیشتر است:

• بی‌حرکت طولانی‌مدت مانند کسی که سکته مغزی کرده است
• بیماری گوارشی منجر به سوء جذب
• آمنوره (قطع عادات ماهانه در زنان)
• سطح پایین تستوسترون در مردان
• وجود بیماری مزمن مانند روماتیسم مفصلی یا نارسایی مزمن کبد
• کم‌کاری غده تیروئید
• پرکاری غده پاراتیروئید

علائم پوکی استخوان

برخلاف بسیاری از بیماری‌های مزمن که علائم و نشانه‌های متعددی دارند، استئوپروز یک بیماری خاموش و بدون علامت است تا زمانی که یک شکستگی ایجاد شود.

پوکی استخوان یا استئوپروز در شروع تا مهروموم‌ها بدون هیچ علامتی است. مهم‌ترین علامت پوکی استخوان‌درد است و این درد وقتی ایجاد می‌شود که استخوان دچار شکستگی می‌گردد. البته شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان معمولاً به‌صورت شکستگی‌های ریز و بدون جابجایی و خفیفی هستند که بدون وارد شدن ضربه شدیدی به اندام ایجاد می‌شود. پس بیمار به دنبال یک حرکت بدنی که ممکن است قدری متفاوت از حرکات معمول وی باشد دچار شکستگی ریز و بدون جابجایی یا با جابجایی اندک در استخوان می‌شود.

استخوان پوک شده ضعیف است پس برای شکسته شدن نیازی به نیروی زیادی ندارد. خم شدن بر روی زمین برای بلند کردن یک وسیله یا چرخش ناگهانی کمر می‌تواند در یک فرد دچار استئوپوروز موجب شکستگی خفیف شود. از طرف دیگر این شکستگی‌ها موجب تورم یا تغییر شکل استخوان هم نمی‌شوند. پس تنها علامت آن درد است.

درمان پوکی استخوان

پوکی استخوان به روش‌های متعددی بنا به شرایط حال بیمار درمان می‌شود. رژیم‌های غذایی و فعالیت‌های روزانه تأثیر زیادی بر درمان این بیماری دارند.

درمان دارویی

اساسی‌ترین درمان پوکی استخوان استفاده از مقادیر کافی کلسیم و ویتامین دی است. تمام بیماران مبتلابه پوکی استخوان باید مکمل‌های دارویی کلسیم و ویتامین دی دریافت کنند. همراه با این دو مکمل، پزشک معالج معمولاً از یک داروی ضد پوکی استخوان هم استفاده می‌کند.

داروهایی که در درمان پوکی استخوان یا استئوپوروز بکار می‌روند به دودسته کلی تقسیم می‌شوند.

این دسته‌بندی برپایه پدیده ریمودلینگ Remodeling است.

بر اساس این پدیده داروهای ضد پوکی استخوان دودسته هستند:

• داروهایی که مانع جذب استخوان می‌شوند مانند بیس فسفونات ها، کلسیتونین، دنوزوماب، استروژن و مهارکننده‌های استروژن
• داروهایی که تولید استخوان را افزایش می‌دهند مانند تری پاراتید که نوعی هورمون پاراتیروئید است.

از بین این داروها قوی‌ترین آن‌ها بیس فسفونات ها هستند.

اثر کلسیتونین و مهارکننده‌های استروژن (رالوکسیفن) کمتر است.

درمان پوکی استخوان با گیاهان دارویی و طب سنتی

سنجد درمانگر آرتروز و پوکی استخوان

در بروز آرتروز و پوکی استخوان، تنها کمبود کلسیم و ویتامین D نقش ندارند بلکه فقدان گروهی از املاح و عناصر به‌صورت هم‌زمان فرآیندهای مربوط به پوکی استخوان و آرتروز را تصریح می‌بخشند. میوه سنجد و گل بهاره سنجد، حاوی منابع قابل‌توجهی از املاح و عناصر هستند که مانع پوکی استخوان می‌شوند که از آن جمله می‌توان به عناصر روی، مس، کروم و منیزیم اشاره کرد.

میوه سنجد همچنین حاوی اسیدفولیک فراوان و ویتامین c زیاد است. علاوه بر این، این میوه حاوی ترکیبات گیاهی است که گیرنده‌های هورمونی را فعال می‌کند و بنابراین مانع از دست رفتن کلسیم در دوران یائسگی در خانم‌ها می‌شود.

مصرف پودر سنجد به همراه شیر که غنی از کلسیم است،‌ در جلوگیری از بروز و یا پیشرفت این بیماری و آرتروز بسیار کمک‌کننده است. ضمن اینکه افراد باید تحت نظر پزشک متخصص،‌ در صورت نیاز از دارودرمانی کمک بگیرند.

مصرف پودر سنجد به همراه شیر که غنی از کلسیم است،‌ در جلوگیری از بروز و یا پیشرفت پوکی استخوان و آرتروز بسیار کمک‌کننده است.

مقدار مصرف

هرروز صبح ناشتا ۳ قاشق مرباخوری پودر سنجد (شامل پوست، گوشت و هسته) را در یک لیوان شیر داغ زده و نوش جان کنید و یا پودر سنجد ۲ قسمت و پودر سویای بوداده ۱ قسمت را با عسل مخلوط کرده روزی یک قاشق یا ۲ قاشق غذاخوری با یک لیوان شیر میل کنید. فقط پودر سنجد را از عطاری‌های مطمئن خریده و در یخچال نگهداری کنید.

درمان پوکی استخوان با زردچوبه و گزنه

برای درمان این بیماری در طب سنتی توصیه‌شده که ریشه زردچوبه مصرف شود، چون برای درمان درد مفاصل و پوکی استخوان کاربرد دارد.

همچنین گیاه گزنه نیز خواص ضد درد مفاصل و پوکی استخوان دارد به‌طوری‌که جوشانده گزنه برای پیشگیری از پوکی استخوان توصیه‌شده است چراکه این بیماری درنتیجه از بین رفتن املاح معدنی از بدن ایجاد می‌شود؛ البته اغلب در افراد بالای ۵۰ سال این بیماری بروز می‌یابد.

مصرف صبحانه و شام البته در ابتدای شب برای پیشگیری و درمان این بیماری توصیه‌شده است. همچنین استفاده از روغن بادام تلخ و اسانس نعنا برای ماساژ دادن اندام‌هایی که دردناک است مناسب است.

در برخی موارد با توصیه پزشک طب سنتی انجام حجامت برای کاهش دردهای استخوانی و مفصلی مجاز است. مصرف روزانه مخلوط آسیاب شده از پوسته جوشیده تخم‌مرغ با عسل نیز توصیه‌شده است و همچنین مصرف جوشانده رازیانه به‌صورت روزانه و فرنی پودر سنجد توصیه‌شده است.

تأثیر ورزش بر درمان پوکی استخوان

انجام منظم فعالیت‌های ورزشی جدا از منافع زیادی که برای دیگر دستگاه‌های بدن دارد خصوصاً در مورد استخوان موجب استحکام و قدرت گرفتن آن خواهد شد. همانند مصرف کافی کلسیم و ویتامین دی و دیگر اصول یک تغذیه مناسب، انجام ورزش‌های ایستاده می‌تواند تأثیر به سزایی در افزایش تراکم استخوان داشته باشد.

ورزش‌های ایستاده موجب می‌شوند تا نیروی وزن بدن، استخوان‌های ستون مهره، لگن و اندام‌های تحتانی را تحت استرس قرار دهد. استرس‌های وارده به استخوان از مهم‌ترین عوامل قوی شدن آن هستند. استخوان در قسمت‌هایی که به آن نیرو و کشش بیشتری وارد می‌شود قوی‌تر می‌گردد و اگر نیرو یا کششی به آن وارد نشود به‌تدریج تراکم خود را از دست می‌دهد. به همین علت است که کسانی که به علت بیماری مزمن مدت زیادی در بستر استراحت می‌کنند و یا کسانی که در فضا مدت زیادی در حالت بی‌وزنی قرار می‌گیرند دچار این بیماری می‌شوند.

نکته مهم این است که ورزش‌هایی که در آن‌ها نیروی وزنی زیادی به استخوان‌ها وارد نمی‌شود (مانند شنا) تأثیر زیادی در افزایش تراکم آن نخواهند داشت.

ورزش‌های زیر جزو ورزش‌های ایستاده و وزنی محسوب شده و تراکم استخوان را افزایش می‌دهند:

• راه‌پیمایی و دویدن
• تنیس
• بسکتبال
• کوه‌نوردی
• فوتبال
• وزنه‌برداری

برای داشتن استخوان‌های محکم انجام ورزش‌های ایستاده! به‌صورت هرروز و روزی حداقل نیم ساعت ضروری است.

این مدت در نوجوانان و بچه‌ها باید بیشتر باشد.

عدم فعالیت بدنی در دوران کودکی و نوجوانی موجب می‌شود استخوان‌ها به‌اندازه کافی قوی نشوند و این استخوان‌های نه‌چندان قوی مسلماً در سنین بالا زودتر دچار پوکی می‌شوند. در سنین بالا اهمیت انجام ورزش‌های ایستاده بسیار زیاد بوده و بدون آن‌ها سرعت پیشرفت این بیماری زیاد می‌شود.

پیشنهاد میکنیم این مطلب را هم بخوانید: واریس چیست؟ + درمان بیماری واریس و عوارض این بیماری

جمع بندی

بیماری پوکی استخوان بیشتر در افراد کهنسال دیده می‎شود و اگر ما رژیم غذایی مناسب که در آن مصرف کلسیم و ویتامینD رعایت شده باشد، داشته باشیم و روزانه حداقل نیم ساعت به ورزش بپردازیم، احتمال ابتلا به این بیماری در ما به حد چشمگیری کاهش پیدا میکند.

سلامت و تندرست باشد.

جم لایف