بیماری صرع چیست و علایم و راه های درمان صرع

بیماری صرع یا اپی‌لپسی (Epilepsy) که گاهی اوقات تشنج نیز نامیده می‌شود یک اختلال مغزی یا به‌عبارت‌دیگر یک اختلال سیستم عصبی مرکزی (اختلال نورولوژیکی) است و هنگامی‌که کسی دو یا چند تشنج داشته باشد، فرد مبتلابه صرع تشخیص داده می‌شود. تشنج یک تغییر کوچک در فعالیت طبیعی مغز است و از مهم‌ترین نشانه‌های بیماری صرع هست.

جم لایف | سرویس سلامت – بیماری صرع از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی است و چهارمین بیماری عصبی رایج در دنیا است که این بیماری به علت اختلال در انتقال پیام‌های عصبی بین سلول‌های مغز به وجود آمده است و می‌تواند در هر سنی رخ دهد. طبق تحقیقات به‌عمل‌آمده، نزدیک به ۶۵ میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا هستند که از این تعداد یک‌سوم آن‌ها باوجود دریافت درمان‌های دارویی مختلف، دچار تشنج‌های غیرقابل کنترل می‌شوند.

زمانی که بیمار یک حمله عصبی داشته باشد به آن تشنج میگویند و زمانی که حملات تشنج دو بار یا بیشتر باشد به آن صرع می‌گویند.

علائم و نشانه‌های بیماری صرع

از اصلی‌ترین نشانه‌های این بیماری تشنج است اما در افراد مختلف و بنا به شدت آن نشانه‌های متفاوتی می‌توان در نظر گرفت.

تشنج گسترده

این نوع تشنج تمام مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در ۶ مدل قابل وقوع است:

تشنج غیابی

به این تشنج «صرع کوچک» نیز گفته می‌شود و با حرکات تکرارشونده مثل لرزش لب‌ها، چشمک‌زدن و خیره‌ماندن نگاه به یک نقطه همراه است. در این نوع تشنج امکان بیهوشی کوتاه‌مدت نیز وجود دارد.

تشنج تونیک

در این نوع تشنج سفتی ماهیچه‌ها و عضلات دیده می‌شود.

تشنج کلونیک

در این حالت نیز بازو، گردن و صورت به‌شدت دچار تکان‌های نامنظم و مکرر می‌شوند.

تشنج میوکلونیک

در این نوع تشنج نیز بازو و پاها دچار انقباض سریع و غیرارادی می‌شوند.

تشنج تونیک-کلونیک

این تشنج که به آن «صرع بزرگ» نیز گفته می‌شود با علائمی به شرح زیر همراه است:

• سفت شدن بدن
• تکان‌خوردن و لرزش
• ازدست‌دادن کنترل ادرار و مدفوع
• گازگرفتن زبان
• بیهوشی
• تشنج بخشی

تشنج بخشی ساده

تشنج بخشی ساده با بیهوشی همراه نیست و علائم زیر در آن مشاهده می‌شود:

• تغییر در حواس پنج‌گانه
• سرگیجه
• انقباض و اصطلاحاً مورمورشدن ماهیچه‌ها

تشنج بخشی پیچیده

این نوع تشنج با ازدست‌دادن هشیاری همراه است و نشانه‌های آن از این قرار است:

• نگاه خیره به یک نقطه
• عدم پاسخ‌گویی و ابراز واکنش
• انجام حرکات تکرارشونده

بعد از وقوع تشنج، فرد آنچه را رخ داده به یاد نخواهد آورد و تا چند ساعت کمی احساس ناراحتی و بیماری خواهد داشت.

علت ابتلا به بیماری صرع

در پنجاه درصد موارد بیماری صرع علت خاص و مشخصی ندارد و در نیمی از مبتلایان به این بیماری فاکتورهای مختلفی بروز می‌کند؛ اما موارد زیر ریسک ابتلا به صرع را بالا می‌برد.

ترومای سر

ترومای سر که بخاطر تصادفات یا آسیب‌های تروماتیک رخ می‌دهند، می‌توانند منجر به صرع شوند.

بیماری‌های عفونی

بیماری‌های عفونی مثل مننژیت، ایدز و انسفالیت ویروسی می‌توانند منجر به صرع شوند.

اثرات ژنتیک

برخی از انواع صرع که با نوع تشنجی که فرد تجربه کرده است، طبقه بندی می‌شوند؛ موروثی هستند. در این موارد اثر ژنتیک محتمل است.

محققین برخی از انواع صرع را با ژن‌های مشخصی ارتباط داده‌اند. اگر چه تخمین زده شده است که حدود ۵۰۰ ژن می‌تواند در این امر نقش داشته باشد. برای بیشتر افراد، ژن‌ها تنها بخشی از علل صرع هستند. ژن‌های مشخص می‌توانند شخص را نسبت به شرایط محیطی حساس‌تر کرده که تشنج را تحریک می‌کنند.

آسیب‌های مادرزادی

پیش از تولد نوزادان به آسیب‌های مغزی حساس هستند که می‌تواند ناشی از چندین فاکتور باشد، از جمله: عفونت مادر، تغذیه نامناسب یا کمبودهای اکسیژن. این آسیب‌های مغزی منجر به صرع یا فلج مغزی می‌شود.

بیماری‌های مغزی

بیماری‌های مغزی از جمله تومورهای مغزی یا سکته که منجر به آسیب مغز می‌شوند نیز ممکن است منجر به صرع گردند. سکته علت عمده صرع در بزرگسالان بالای ۳۵ سال است.

اختلالات تکاملی

گاهی صرع می‌تواند با اختلالات تکاملی مثل اوتیسم و نوروفیبروماتوز مرتبط باشد.

تشخیص بیماری صرع

تشخیص صرع به‌طور کلی بر اساس توصیف تشنج‌ها و اتفاقات جانبی می‌باشد. الکتروانسفالوگرافی و تصویربرداری از سیستم عصبی نیز بخشی از عملیات تشخیصی است. همواره پیدا کردن سندروم صرعی خاص امکان‌پذیر نیست. تست نوار مغز طولانی مدت همراه با ویدئو نیز ممکن است در برخی موارد مفید باشد.

درمان بیماری صرع

پزشکان معمولاً درمان صرع را با تجویز دارو آغاز می‌کنند. اگر داروها بیماری را درمان نکردند، ممکن است پزشک جراحی یا سایر انواع درمان را پیشنهاد کند.

درمان دارویی

تشنج در بیشتر مبتلایان به صرع با مصرف داروهای ضد تشنج که داروهای ضد صرع هم نامیده می‌شوند، درمان می‌شود. مصرف دارو در برخی بیماران سبب کاهش تکرر و شدت تشنجات می‌گردد. پزشک درباره زمان مناسب قطع دارو توصیه‌هایی برای شما ارائه خواهد کرد.

بیش از نیمی از کودکان مبتلا به صرع که حتی با قطع دارو دیگر علائم صرع را تجربه نمی‌کنند، می‌توانند مابقی عمر خود را بدون دارو و بدون تشنج سپری کنند. همچنین بسیاری از بزرگسالان پس از دو یا چند سال زندگی بدون تشنج می‌توانند دارو را قطع کنند.

پیدا کردن دارو و دوز مناسب آن کار پیچیده‌ای است. پزشک در زمان انتخاب نوع دارو شرایط شما، تکرر تشنجات، سن و سایر فاکتورها را در نظر می‌گیرد. همچنین ممکن است سایر داروهای مصرفی شما را نیز بررسی نماید تا از عدم تداخل با داروهای ضد صرع اطمینان حاصل نماید.

ابتدا پزشک یک دارو در دوز پایین را تجویز کرده و تا زمان کنترل مناسب تشنجات، دوز دارو را به تدریج افزایش می‌دهد.

داروهای ضد تشنج دارای عوارض جانبی هستند. عوارض جانبی خفیف این داروها عبارتست از:
•    خستگی
•    سرگیجه
•    افزایش وزن
•    کاهش تراکم توده استخوان
•    راش‌های پوستی
•    فقدان هماهنگی در حرکات
•    مشکل در صحبت کردن
•    مشکلات حافظه و تفکر
عوارض جانبی شدیدتر اما نادر عبارتست از:

•    افسردگی
•    فکر و رفتارهای خودکشی
•    راش‌های شدید پوستی
•    التهاب اندام‌های خاص مثل کبد

جراحی بیمار مبتلا به صرع

جراحی بیشتر زمانی استفاده می‌شود که منشاء تشنجات در ناحیه کوچک و مشخصی از مغز باشد که با عملکردهای حیاتی از جمله تکلم، نوع زبان گفتاری، عملکردهای حرکتی، بینایی و شنوایی تداخل نداشته باشد. طی جراحی، پزشک ناحیه‌ای از مغز را که سبب تشنج می‌گردد، بر می‌دارد.

اگر منشأ تشنج در ناحیه‌ای از مغز باشد که حرکات، تکلم و سایر عملکردهای بدن را کنترل می‌کند، ممکن است طی بخش‌هایی از جراحی هوشیار باشید. پزشکان شما را پایش کرده و طی جراحی سؤالاتی می‌پرسد.

اگر منشأ تشنج در بخش‌هایی از مغز باشد که نتوان آن را برداشت، ممکن است پزشک نوع دیگری از جراحی را توصیه کند که طی آن جراح چندین برش (در مقطع زیر نرم شامه) ایجاد می‌کند. این برش‌ها برای پیشگیری از گسترش تشنج به سایر بخش‌های بدن طراحی شده است.

اگرچه بسیاری از افراد برای کمک به پیشگیری از تشنج پس از جراحی موفق، نیازمند ادامه دارودرمانی هستند اما ممکن است تعداد و دوز داروها کاهش یابد.

در موارد نادری، جراحی صرع می‌تواند عوارضی از جمله تغییر دائمی توانایی تفکر ایجاد کند. با پزشک خود در خصوص تجارب، میزان موفقیت و میزان عوارض جراحی مشورت کنید.

رژیم غذایی کتوژنیک

رژیم غذایی کتوژنیک یک گزینه‌ی درمانی برای کودکان مبتلا به بیماری صرع است که تشنج آن‌ها توسط داروهای ضدصرع کنترل نمی‌شود. این رژیم غذایی ممکن است تعداد یا شدت تشنج‌ها را کم کند و اغلب دارای تاثیرات مثبتی بر رفتار است. این رژیم غذایی بسیار تخصصی است و باید تحت مراقبت، نظارت و هدایت متخصصان مربوطه انجام شود.

رژیم غذایی کتوژنیک یک رژیم غذایی دارای چربی بالا، کربوهیدرات پایین و پروتئین کنترل شده است که از دهه‌ی ۱۹۲۰ برای درمان صرع مورد استفاده قرار گرفته است. این رژیم غذایی یک درمان پزشکی است و اغلب تنها زمانی در نظر گرفته می‌شود که حداقل دو داروی مناسب استفاده شده باشد ولی نتیجه‌بخش نبوده باشد. رژیم غذایی کتوژنیک گزینه‌ی درمانی مناسبی برای کودکانی است که کنترل صرع آن‌ها دشوار است.

رژیم غذایی کتوژنیک چگونه به درمان صرع کمک می کند؟

بدن معمولاً از گلوکز حاصل از کربوهیدرات‌ها به‌عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند. زمانی‌که بدن از چربی به‌عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند، مواد شیمیایی به نام کتون در بدن تولید می‌شوند و بدن به‌جای گلوکز از کتون‌ها به‌عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند. ماده‌ی شیمیایی دیگری به نام دکانوئیک اسید نیز با مصرف این رژیم غذایی در بدن تولید می‌شود. این مواد شیمیایی به کاهش تشنج در برخی از افراد کمک می‌کنند.

البته این رژیم غذایی ممکن است برای هر فردی نتیجه‌بخش نباشد، اما برای انواع مختلفی از تشنج‌ها و سندرم‌های صرع از جمله صرع میوکلونیک آستاتیک، سندرم دراوه، اسپاسم شیرخوارگی (سندرم غرب) و توبروز اسکلروزیس مناسب است.

فرم‌های مختلفی از رژیم‌های کتوژنیک وجود دارد. انواع غذاهایی که مصرف می‌شود و روشی که هر رژیم محاسبه می‌شود، کمی متفاوت است اما هرکدام از رژیم‌ها در کاهش تشنج در برخی از افراد مؤثر بوده‌اند.

درمورد این رژیم‌های غذایی بروز یبوست مسئله‌ای شایع است. علت آن تا حدودی مرتبط با این مسئله است که چربی‌ها نسبت‌به کربوهیدرات‌ها زمان بیشتری می‌برد تا تجزیه شود و نیز به‌علت عدم وجود فیبر که البته قابل درمان است. گرسنگی، استفراغ و فقدان انرژی نیز در آغاز این روش درمان معمول بوده اما این اثرات جانبی ممکن است با گذشت زمان کاهش یابند و با نظارت دقیق قابل اجتناب هستند. بسیاری از کودکان با مصرف این رژیم غذایی حس افزایش انرژی و هوشیاری بیشتری را تجربه می‌کنند.

درمان قطعی بیماری صرع

درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما درمان زودهنگام آن بسیار اهمیت دارد چراکه مانع از بروز آسیب‌های حاد مغزی ناشی از تشنج‌های طولانی‌مدت و کنترل‌نشده و مرگ بی‌دلیل و ناگهانی در بیمار می‌شود. صرع را به‌خوبی می‌توان مدیریت کرد. به‌طورکلی، تشنج‌ها به کمک دارودرمانی مهار می‌شوند و قابل کنترل هستند.

همان‌طور که قبلاً گفتیم ۲ نوع جراحی مغزی به کاهش و توقف تشنج‌ها کمک می‌کند. در روش اول ناحیه‌ای از مغز که موجب ایجاد تشنج است، برداشته می‌شود. زمانی که ناحیه‌ی مسئول در ایجاد تشنج‌ها در مغز بزرگ و حیاتی باشد، جراح از روش دیسکانکشن یا قطع ارتباط بهره می‌برد، یعنی مسیر عصب با ایجاد برش‌هایی در مغز دچار وقفه می‌شود. این عمل از گسترش تشنج به سایر نواحی مغز جلوگیری می‌کند.

تحقیقات نشان می‌دهد که تشنج در ۸۱ درصد افراد دچار صرع حاد، ۶ ماه پس از جراحی به‌طور کامل یا تقریبی متوقف می‌شود و پس از ۱۰ سال، ۷۲ درصد از بیماران کاملاً یا به شکل تقریبی دیگر دچار تشنج نمی‌شوند. تحقیقات، مطالعات و روش‌های درمان‌های گوناگونی درباره‌ی این بیماری دردست بررسی است.

با وجود اینکه فعلاً درمان قطعی برای این مشکل وجود ندارد، درمان صحیح و مناسب نقش مهمی در بهبود وضعیت بیمار ایفا می‌کند و کیفیت زندگی‌اش را به‌شکل قابل توجهی تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در ادامه بخوانید: درمان سریع میگرن و سردرد های میگرنی با طب سنتی

بیماری صرع

۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار بیمار مبتلا به صرع در کشور وجود دارد و ۶۵ میلیون نفر در جهان به صرع مبتلا هستند و بیش از ۵۰ درصد بیمارانی که با دارودرمانی معالجه نمی‌شوند، با رعایت رژیم کتوژنیک بهبود می‌یابند. همچنین نیمی از بزرگسالانی که از رژیم اتکینز تعدیل‌شده بهره می‌برند، تشنج‌های کمتری را تجربه می‌کنند.

در کل اگر علائم آن را در خود یا اطرافیان مشاهده کردید حتماً برای جلوگیری از بروز مشکلات مغزی و عصبی جدی‌تر برای درمان آن اقدام کنید.